همایش “رکود اقتصادی؛ روشهای جذب سرمایه و ایده در صنایع پایین‌دست پتروشیمی با همکاری خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران برگزار شد.
در این همایش که با حضور جمعی از فعالان در صنایع بالادست، میان دست و پایین دستی پتروشیمی دردانشگاه شهید بهشتی تهران برگزار شد، سخنرانان به ارائه بیانات خود پرداختند و در آخرین ساعت برگزاری این گردهمایی، هم اندیشی با عنوان «الگوها کدامند؟» با مشارکت همه شرکت کنندگان برگزار شد.
بنگاههای اقتصادی در شرایط رکود چه کنند؟
در این همایش، مهندس حسین زاهدی، رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران درباره بهترین توصیه‌های بنگاهداری اقتصادی در دوران رکود، سخنرانی کرد.
زاهدی در ابتدای سخنانش گفت: وقتی از رکود صحبت می کنیم در واقع دوره‌ای از اقتصاد است که یک کشور با بحران اقتصادی روبرو می‌شود و تولید ناخالص داخلی آن، برای دو یا چند فصل متوالی کاهش می‌باید. به عبارت دیگر، در این دوران دشوار، کشور در حال رشد نیست؛ بلکه در حال کوچک شدن است.
آسیبهای رکود اقتصادی
وی در ادامه بیان داشت: کسب و کارها در برابر رکود اقتصادی آسیب پذیر هستند؛ زیرا اغلب مولفه‌های اقتصادی بر کسب وکارها تاثیر گذار است و مساله مدیریت در دوران سکون را با مشکلات جدی روبرو می‌کند. درک رابطه میان بحران اقتصادی و چرخه کسب وکارها بسیار مهم است؛ چرا که مدیران سازمان‌ها باید بپذیرند که رکود، بخشی عادی از چرخه کسب و کار است و به صورت نوسانی در سال‌های مختلف می‌تواند رخ دهد. اگر کسب‌وکارها این موضوع را به درستی بپذیرند، مدیریت سازمان به هنگام رکود و همچنین طراحی برنامه های بازاریابی در دوران رکود اقتصادی، می‌تواند با طرح‌ریزی استراتژی‌های مختلف تسهیل شود.
4 دوره اصلی در دوران فعالیت یک بنگاه
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران گفت: توجه به چرخه کسب وکارها از این نظر حائز اهمیت است که اگر سازمان‌ها، ویژگی‌های هر مرحله از این چرخه را به خوبی درک کنند و نسبت به هر کدام از آنها آگاهی کافی پیدا باشند، در صورت مواجه با بحران اقتصادی می‌توانند آن را به بهترین شکل مدیریت کنند. هر کسب و کار، ۴ دوره اصلی را در طول دوران فعالیت خود طی می‌کند که عبارت است از:
رشد
این مرحله که با رنگ آبی مشخص شده است، نشان دهنده دوره رشد اقتصادی است و اغلب با افزایش اشتغال و تقاضای مصرف‌کننده همراه است که منجر به افزایش تولید کالاها و خدمات می‌گردد.
نقطه اوج
بالاترین نقطه یک چرخه کسب وکار که نشان دهنده زمانی است که یک اقتصاد به اوج تولید خود رسیده است. از این مرحله معمولاً به عنوان نقطه عطف نیز یاد می‌شود.
انقباض
این دوره، دوره‌ای است که با کاهش فعالیت اقتصادی همراه است که نشانه‌هایی مانند کاهش تولید ناخالص داخلی، افزایش بیکاری و پایین آمدن شاخص‌های اقتصادی دارد. به محض اینکه رشد کاهش پیدا می‌کند یا به اصطلاح منقبض می‌شود، اقتصاد وارد دوران رکود می‌شود.
نقطه افول
پایین‌ترین نقطه یک چرخه کسب و کار است که پایین‌ترین نقطه فعالیت‌های اقتصادی یا وجود یک بحران اقتصادی را نشان می‌دهد. پس از اینکه این مرحله از رکود اقتصادی سپری شد، شاخص‌های اقتصادی مجدداً وارد دوره رشد شده و این سیکل تکرار می‌شود.
علائم رکود اقتصادی
زاهدی در ادامه سخنانش بیان داشت: به طور کلی، توسعه و رشد در یک اقتصاد نمی‌تواند برای همیشه ادامه‌دار باشد و در بازه‌های مختلف زمانی، ممکن است فضای اقتصاد، دچار افت شود. کاهش قابل توجه در فعالیت‌های اقتصادی، معمولاً توسط ترکیبی پیچیده و به هم پیوسته از عوامل رخ می‌دهند که در قالب علائمی خود را نشان می‌دهند. پس از آشنایی با علائم سکون اقتصادی در زیر، در ادامه می‌توانید به این سوال پاسخ دهید که در رکود بازار چه کنیم:
شوک‌های اقتصادی: یک رویداد غیرقابل پیش‌بینی که باعث اختلال گسترده اقتصادی می‌شود. رخ دادن بلایای طبیعی یا گسترش بیماری کرونا در دنیا می‌تواند مثال مناسبی در این زمینه باشد.
از دست رفتن اعتماد مصرف کننده: وقتی مصرف‌کنندگان نگران وضعیت اقتصادی هستند، هزینه‌های خود را تا حد ممکن کاهش می‌دهند و نقدینگی خود را کمتر خرج می‌کنند. از آنجایی که نزدیک به ۷۰ درصد تولید ناخالص داخلی به هزینه‌های مصرف‌کننده بستگی دارد، از این نظر، سرعت رشد اقتصاد می‌تواند کاهش یابد.
نرخ بهره بالا: نرخ‌های بهره بالا، منجر به تحمیل هزینه سنگین به مصرف کننده برای خرید خانه، خودرو و این قبیل خریدها می‌شود. به همین دلیل کسب‌وکارها، هزینه‌ها و برنامه‌های رشد خود را کاهش می‌دهند؛ زیرا هزینه تامین مالی بسیار زیاد است و اقتصاد منقبض می‌شود.
تورم منفی: برخلاف برداشت عمومی نسبت به تورم که به معنای افزایش عمومی قیمت‌ها است، تورم منفی(Deflation) به معنای کاهش قیمت محصولات و دارایی‌ها به دلیل کاهش شدید تقاضا است. با کاهش تقاضا، قیمت‌ها نیز کاهش می‌یابد؛ زیرا فروشندگان سعی در جذب مشتریان دارند. بنابراین مردم خرید را به تعویق می‌اندازند و منتظر قیمت‌های پایین‌تر هستند، که این امر منجر به کند شدن فعالیت‌های اقتصادی و بیکاری می‌شود.
حباب دارایی: در حباب دارایی، قیمت مواردی مانند طلا، سکه و ارز قبل از رخ دادن یک رکود بزرگ، به سرعت افزایش می‌یابد؛ زیرا خریداران معتقدند که قیمت‌ها بالاتر خواهد رفت. اما پس از آن، حباب می‌شکند و مردم آنچه را که روی کاغذ داشتند از دست می‌دهند. در نتیجه، مردم و سازمان‌ها بیشتر از این حاضر نیستند برای خرید آن اقلام هزینه کنند و رکود اتفاق می‌افتد.
در زمان رکود بازار چه کنیم؟
این فعال صنفی اقتصادی در همایش رکود اقتصادی؛ روشهای جذب سرمایه و ایده در صنایع پایین دست پتروشیمی توضیح داد: رکود اقتصادی و مدیریت سود، همه آن کاری است که کسب‌وکارها در این دوران، به دنبال انجام آن هستند. کسب‌وکارها در دوره رکود اقتصادی، بیشترین فشار را متحمل می‌شوند و تنها راه برای بقای آنها، خلق ارزش و کسب سود است. در ادامه به ۱۱ راهکاری اشاره می‌کنیم که می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا خود را از شرایط رکود خارج کنند و رفته رفته به موفقیت‌های قبلی برسند.
کسب و کار خود را به حالت تعلیق در نیاورید
زاهدی به صنعتگران توصیه کرد: مهم‌ترین عاملی که به سازمان‌هایی که با رکود مواجه شده‌اند، کمک می‌کند تا بتوانند فرصت‌های مناسبی برای خروج از آن پیدا کنند؛ این است که این فرصت را دارند تا سیستم‌ها و شیوه‌های مدیریت فرآیندهای کسب‌وکار خود را تجزیه و تحلیل کنند و آگاهی درستی نسبت به استراتژی‌های خلق شده، داشته باشند. در این صورت، مدیران کسب و کار می‌توانند تصمیمات استراتژیک صحیح اخذ کنند تا کسب و کار به حالت تعلیق در نیاید.
در اوایل دوران رکود، رشد کنید
او گفت: دوران رکود، فرصت رشد برای کسب و کارهایی است که تمرکز خود را از دست نمی‌دهند. به عنوان مثال، آخرین رکود اقتصادی برای بسیاری از شرکت‌های اسباب‌بازی به برهه‌ی سختی تبدیل شد. اما در ابتدای شروع دوران سکونِ این صنعت، شرکت لگو(Lego) زمانی که رقبای آنها در خواب زمستانی بودند، با گسترش بازار به آسیا و افزایش فروش در اروپا، در بازارهای جهانی سهم بازار بالایی را بدست آوردند. در پایان این دوران، سود شرکت لگو ۶۳ درصد افزایش یافت.
در فناوری سرمایه‌گذاری کنید
زاهدی در ادامه سخنانش بیان داشت: پس از اینکه سازمان‌ها با رکود مواجه می‌شوند، معمولاً اولین واکنش، عقب‌نشینی و کاهش سرمایه‌گذاری برای حفظ جریان‌های نقدی است. با این حال، یکی از بهترین استراتژی‌هایی که می‌تواند به مدیریت سازمان‌ها در این زمان و خروج از آن کمک کند، سرمایه‌گذاری در فناوری و خدماتی است که برای کسب‌وکار شما ارزش افزوده خلق می‌کند؛ زیرا راهکارهای مبتنی بر فناوری، به سازمان شما شانس بیشتری خواهد داد تا پس از پشت سر گذاشتن دوران سکون، بتوانید از رقبای خود سبقت بگیرید. برای مثال یک کسب و کار می‌تواند از ابزارهای تجزیه و تحلیل سیستم برای شناخت و پیش بینی خطاها استفاده کند تا مدیران و کارکنان بدانند در صورت مواجه با مشکل، چگونه می‌توانند آن را حل کنند.
با تامین کنندگان، ارتباط مناسب برقرار کنید و هزینه‌ها را کاهش دهید
وی افزود: با استفاده از سه راهکار زیر می‌توانید تا حد ممکن، هزینه‌های خود را کاهش دهید و با تامین کنندگانی که با شما روابط کلیدی دارند، ارتباط مناسب برقرار کنید:
رابطه مبتنی بر اعتماد ایجاد کنید: دو طرف نباید سعی کنند از موقعیت سوء استفاده کنند. این موضوع، یک رابطه مبتنی بر اعتماد ایجاد می‌کند که در آن، هر دو طرف با هم کار می‌کنند تا زمانی که شرایط بهتر شد، راهی برای موفقیت پیدا کنند.
برای صرفه‌جویی در زمان، از فناوری‌های ارتباطی استفاده کنید: برای اینکه هم در زمان سازمان و هم تامین‌کنندگان، صرفه‌جویی صورت شود، یکی از راهکارها، استفاده از ابزارهای ارتباطی مفید مانند کنفرانس‌های ویدئویی است تا در کمترین زمان ممکن بتوانید در مورد مسائل مختلف کسب‌وکار به گفتگو بپردازید.
به طور منظم در تعامل باشید: برگزاری جلسات منظم به هر دو طرف کمک می‌کند تا بتوانند علاوه بر بیان انتظارات یکدیگر به هم، در زمان و هزینه نیز صرفه‌جویی کنند.
از جریان‌های نقدی در دوران رکود، محافظت کنید
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران گفت: برای محافظت از جریان‌های نقدی و مدیریت آن، راهکارهای مختلفی وجود دارد که شامل موارد زیر است:
جریان‌های نقدی جایگزین خلق کنید
در نظر بگیرید که چگونه می‌توانید به طور موقت (یا حتی به طور دائم)، جریان‌های درآمدی متفاوتی را اتخاذ کنید. تنوع بخشیدن به جریان‌های درآمدی می‌تواند فشار هزینه ها را کاهش دهد و جریان درآمد متنوع‌تری را در بلند مدت برای کسب و کار شما به همراه داشته باشد. برای مثال در دوران کرونا در ایران، بسیاری از شرکت‌های تولید کننده محصولات بهداشتی به دلیل تقاضای بالای بازار، شروع به تولید ضدعفونی‌کننده‌های الکلی و بهداشتی کردند و از این طریق، جریان‌های نقدی خود را گسترش دادند.
بر مدیریت موجودی کسب و کار خود تمرکز کنید
زاهدی بیان کرد: یکی از مهم‌ترین مسائلی که می‌تواند در دوران رکود بحران‌زا باشد، کمبود مواد اولیه برای تولید است که منجر به اختلال کلی زنجیره تامین می‌گردد. کسب وکارها برای اینکه به چنین مشکلاتی گرفتار نشوند، می‌بایست در زمان رخ دادن یک بحران، پارامترهای مختلف را ارزیابی و به روز کنند تا قادر باشند نوسانات بازار را تا حد ممکن کنترل کنند.
هزینه‌های متغیر در دوران رکود را بازنگری کنید
این چهره اقتصادی افزود: یک راه سریع برای کاهش جریان‌های نقدی، تمرکز بر هزینه‌های متغیر است. بسیاری از شرکت‌ها، اقدامات مختلفی را برای کاهش هزینه‌های متغیر اجرا می‌کنند؛ مانند ممنوعیت سفرهای کاری و جلسات غیر ضروری، عدم استخدام نیروهای جدید و محدود کردن هزینه‌های سرگرمی و آموزشی. به کسب‌وکارها توصیه می‌شود به جای اینکه هزینه‌های ثابت خود (مثل دستمزد و بیمه کارکنان) را کاهش دهند، تلاش کنند تا هزینه‌های متغیر خود را پایین آورند.
خارج از چارچوب فکر کنید
زاهدی گفت: همه کسب وکارها در یک اکوسیستم اقتصادی کار می‌کنند و هر کدام، تشکیل دهنده بخشی از این پازل هستند. اگر کسب و کارها جریان‌های بالادستی و پایین دستی زنجیره تامین خود را به درستی در نظر بگیرند، بحران اقتصادی و مدیریت سود به بهترین شکل محقق می‌شود.
والمارت یک نمونه عالی از یک زنجیره تامین توسعه یافته است. آنها با تامین کنندگان خود در راستای داشتن موجودی مدیریت شده توسط فروشنده، مشارکت‌های استراتژیک با فروشندگان برای کاهش قیمت‌ها، بالا بردن کارایی زنجیره تامین با استفاده از فناوری و موارد دیگر، همکاری های موثری انجام دادند.
واقع‌بین باشید و داده ها را جمع آوری کنید
زاهدی بیان بیان اینکه قبل از اینکه هر تصمیمی بگیرید (مثل اینکه آیا باید پروژه‌ای را متوقف کنید یا ۱۰ درصد از کارکنان خود را کاهش دهید)، گفت: همه گزینه‌ها را واقع‌بینانه و با توجه به شرایط موجود ارزیابی کنید. در اینصورت می‌توانید انتخاب‌هایتان را با یک روش مشخص برای جمع آوری داده‌ها، اولویت‌بندی کرده و تجزیه و تحلیل دقیقی حول آنها انجام دهید.
از کارکنان بخواهید در تصمیم گیری‌های سخت مشارکت کنند
وی از صنایع پایین دست پتروشیمی خواست: اگر کارکنان در شکل‌دهی به تصمیمات نقش داشته باشند، عبور از این برهه زمانی، ممکن است کمی آسان‌تر باشد. برای مثال شاید برخی از برنامه‌های جدید یا دورکاری، به کارکنان کمک کند تا با کاهش حقوق و مزایا کنار بیایند. از آنها درخواست کنید تا شرایط جدید را حتی الامکان بصورت موقت بپذیرند.
در دوران رکود اقتصادی با شرکا و کارکنان خود صحبت کنید
زاهدی به فعالان صنعتی توضیح داد: از اتاق خود بیرون بروید و با کارکنان و شرکای تجاری‌تان درباره اتفاقات سازمان، عواقب قریب الوقوع و موارد مثبت در آینده صحبت کنید. کارشناسان، اتفاق نظر دارند که این کاری است که رهبران به اندازه کافی انجام نمی‌دهند یا به درستی آن را انجام نمی‌دهند.برای مثال، وقتی می‌توانید یک کنفرانس آنلاین یا یک جلسه گروهی ترتیب دهید، ایمیل ارسال نکنید. همه این موارد اعتماد را از بین می‌برد و منجر به عدم رضایت شرکای تجاری و کارکنان می‌شود.
در کاهش هزینه‌های جاری سازمان خلاق باشید
این فعال صنفی به همکاران خود توصیه کرد: اگر روشی وجود دارد که بدون تأثیرگذاری منفی بر کارکنان، می‌توانید صرفه‌جویی کنید، پیشنهاد می‌کنیم به آنها بیش از قبل توجه کنید. تلاش کنید بهترین استراتژی بازاریابی در شرایط رکود را انتخاب کنید. به عنوان نمونه فروشندگان را ارزیابی کنید و از خود بپرسید آیا بهترین معامله را انجام داده‌اید؟ شاید ارزش آن را داشته باشد که یک مشاور عملیاتی استخدام کنید تا اطمینان حاصل شود که می‌توانید قراردادهای بهتری منعقد کنید.
تعدیل نیرو در دوران رکود اقتصادی را به درستی انجام دهید
زاهدی با بیان اینکه اگر به دلیل کم کردن هزینه‌ها و مدیریت امور در شرایط رکود اقتصادی، مجبور شدید نیروهای خود را تعدیل کنید، توضیح داد: این کار را به صورت کارشناسی شده انجام دهید که نه تبعات کاهش ارزش نیروهای انسانی ایجاد شود و نه نارضایتی عمومی در میان کارکنان فعلی سازمان شکل بگیرد.
اگر کارکنان به این نتیجه برسند که تعدیل نیرو به صورت سلیقه‌ای انجام شده و این کار کارشناسی‌شده نبوده، میزان مشارکت آنها در سازمان کاهش خواهد یافت و به طور مستقیم موجب بی اعتمادی و نارضایتی خواهد شد.
برای آینده، برنامه‌ریزی استراتژیک انجام دهید
وی گفت: برای رسیدن به رشد و شکوفایی دوباره در سازمان، برنامه‌ریزی استراتژیک کنید. از خودتان بپرسید چه کاری می‌توانید انجام دهید که به دوام کسب و کارتان کمک کند؟ مبارزه در این دوران سخت را ادامه داده و با حفظ منابع و کاهش هزینه‌ها، شرایط را برای برون رفت از وضعیت فعلی اقتصادی و رسیدن به سوددهی بالا و جبران زیان های وارده، مهیا کنید.
و اما سخن از استراتزی به میان آمد ، ذکر نکته ای در این خصوص خالی از لطف نیست.
چگونه برای داشتن یک استراتژی خوب در دوران رکود اقدام کنیم؟
وی افزود: «اقیانوس آبی» و «اقیانوس قرمز» نام دو استراتژی در فضای کسب و کار است که حاصل جنبش اخیر خلاقیت و نوآوری در استراتژی هستند و روش های برخورد متفاوتی را با چالش ها و راهکارهای کسب و کار ارائه می کنند.
فرض کنید تمام حوزه های کاری و خدماتی جهان را به دو نوع اقیانوس تشبیه کنیم: یکی اقیانوس آبی، و دومی اقیانوس قرمز. اقیانوس‌های قرمز معرف کلیه ی صنایع و بازار های شناخته شده ی حوزه های کاری و خدماتی هستند که امروزه در جهان وجود دارند. در اقیانوس های قرمز، محدودیت ها و حد و مرزهای صنایع تعریف شده و مورد پذیرش قرار گرفته اند و قوانین بازی رقابت در آنها مشخص است. در اقیانوس‌های قرمز سازمان ها سعی می کنند نسبت به رقبا عملکرد بهتری از خود نشان دهند تا به این ترتیب سهم بیشتری از تقاضای موجود در بازار را از آن خود کنند. اقیانوس های قرمز به واسطه ی آنکه بازیگران متعددی را در خود جای داده اند و در نتیجه رقابت شدیدی بر فضایشان حاکم است، احتمال سودآوری و رشد کمی دارند. نام اقیانوس قرمز به واسطه ی رقابت سخت و کشنده ی میان سازمان ها و محیط خون آلود ناشی از این رقابت سرسختانه انتخاب شده است.
زاهدی توضیح داد: از سوی دیگر اقیانوس‌های آبی، کلیه ی صنایع و بازارهایی در نظر گرفته می شوند که در حال حاضر وجود ندارند. از اقیانوس‌های آبی تا کنون هیچ بهره برداری صورت نگرفته است و هیچ رقیبی در آن ها وجود ندارد، بنابراین پتانسیل بالایی برای رشد و سودآوری در آنها وجود دارد. خالق این اقیانوس، خود می تواند قوانین بازی و حد و مرز های صنعت را مشخص نماید.
این فعال صنفی گفت: «استراتژی اقیانوس آبی» یک استراتژی رشد است که روی «خلق بازاری بکر» تمرکز دارد و هدف آن، ایجاد کسب و کار در عرصه ای است که قبلاً وجود خارجی نداشته است تا از این طریق پهنه ای آرام و بی تلاطم برای رشد و فعالیت کسب و کار فراهم شود. اقیانوس آبی چارچوبی بسیار نوآورانه است که اصول آن قواعد متعارف استراتژی کسب و کار سنتی یعنی مبارزه ی رو در رو و رقابت سرسختانه با رقبا را به چالش می کشد. چارچوب استراتژی اقیانوس آبی از دل چارچوبی به نام «نوآوری ارزش آفرین» به وجود آمده است که توسط کیم و مابورن در اواخر دهه ی ۱۹۹۰ میلادی تدوین شده بود.
او افزود: نوآوری ارزش آفرین تنها زمانی میسر می شود که نوآوری با کاربردپذیری، قیمت، و هزینه ها هم راستا شود. از این زاویه، تمرکز سازمان روی کوتاه کردن زمان رسیدن به بازار، استفاده از آخرین فناوری، یا بهره گیری از بهترین رویه های موجود نخواهد بود، بلکه در هم شکستن یکی از پذیرفته شده ترین اصول استراتژی های رقابت محور، یعنی منطق «ارزش در برابر هزینه» است.
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران گفت: باور این منطق بر این است که شرکت ها یا با افزایش هزینه ها می توانند برای مشتری ارزش بیشتری خلق کنند، یا با پایین آوردن هزینه برای مشتری ارزش آفرین شوند. به عبارت دیگر از از این منظر استراتژی باید بین تمایز و هزینه یکی را انتخاب کند. اما بر خلاف این حالت، برای خلق یک اقیانوس آبی، باید با نگاه به درون و بیرون مرز های صنعت خود و بازتعریف یک بازار از اساس، در آنِ واحد هم به دنبال تمایز و هم به دنبال هزینه کمتر باشیم.
ابزارهای تحلیلی و چارچوب استراتژی اقیانوس آبی چیست؟
زاهدی در پایان سخنانش بیان کرد: بوم استراتژی، هم نقطه ی آغاز و هم نقطه ی پایان فرایند تدوین استراتژی اقیانوس آبی محسوب می شود. بوم استراتژی شرکت خود را روی کاغذ بیاورید. نقاط داغ صنعت خود را پیدا کنید. رقبای شما در این نقاط حضور پر تنشی دارند و کار را برای ورود شما به این حوزه سخت می کنند. اینجاست که باید به جای شمشیر و سپر و شیرجه در این نبردگاه خون بار، سلاح نوآوری خود را به کار گرفته و تا می توانید از پیشنهاد های فعلی بازار خود فاصله بگیرید. به فکر راه حل هایی باشید که شما را در موقعیتی بی رقیب قرار دهند. توجه داشته باشید حرکات استراتژیکی که برای بی اثر کردن رقابت اقیانوس قرمز صنعت خود انتخاب می کنید باید قابلیت تسخیر ذهن و قلب مشتری را داشته باشند، در غیر این صورت به جای اقیانوس آبی، سر از بیابان بی آب و علفی در می آورید که رشدی در آن حاصل نخواهد شد.