دنیای اقتصاد : اجرا و شیوه طرح آمایش سرزمین در ایران درحالی همواره مورد انتقاد تحلیلگران اقتصادی قرار گرفته است که این‌بار متولی صنعت نسبت به تمرکزگرایی حاکم بر فعالیت‌های صنعتی انتقادهایی را مطرح کرده است. به اعتقاد محمد شریعتمداری، شاخص‌های اقتصادی این سیگنال را می‌دهند که اقتصاد ایران تمرکزگرا شده است، درحالی که فعالیت‌های صنعتی باید به نقاط پیرامونی کشور انتقال یابند و همه‌چیز نباید در حوالی تهران متمرکز شود.
داده‌های آماری هم نشان میدهد طی ۸ماهه سال‌جاری، نام تهران در لیست ۱۰ استانی که بیشترین جوازهای تاسیس صادره را دریافت کرده، قرار گرفته است. همچنین ارزیابی‌ها بیانگر این است که در مدت زمان مذکور، تهرانی‌ها در سکوی سوم صدرنشینان صدور پروانه‌های بهره‌برداری و بعد از دو کلان‌شهر اصفهان و آذربایجان‌شرقی قرار گرفته‌‌اند. اما وزیر صنعت، معدن و تجارت علاوه بر طرح انتقاد درمورد تمرکزگرایی فعالیت‌های صنعتی که به اعتقاد وی مانعی بزرگ برای توسعه صنعتی به‌شمار می‌رود، از مباحث دیگری که در سازوکار اقتصاد ایران مشکل‌ساز شده، سخن به میان آورد.
شریعتمداری در جریان افتتاح یک واحد تولیدی در شمال کشور، نوک پیکان دیگر انتقاداتش را به‌سمت چرخه سیاست‌های سرمایه‌گذاری کشور نشانه گرفت و با اعلام هشدار درخصوص این روند معیوب، گفت: باید نسبت به سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در کشور اقدام کرد و همدیگر را نیز تحمل کنیم. به‌باور متولی صنعت برای تغییر در ساختار روند سرمایه‌گذاری در کشور، شرکت‌های کوچک باید در هم ادغام شوند تا شرکت‌های بزرگ تولیدکننده و صادرکننده برای رقابت در دنیا ایجاد شود. این در حالی است که به‌گفته شریعتمداری، فتح بازارهای صادراتی دنیا با برندینگ ممکن خواهد شد که یکی از محوری‌ترین برنامه‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال‌های گذشته بوده است. وی در بخش دیگری از اظهارات خود از واقعیت غیرقابل انکاری که برای صنعت کشور دردسرساز شده سخن به میان آورد و گفت: باید بپذیریم که تغییرات غیرمنطقی (نوسانات نرخ ارز) به صنعت و تجارت لطمه می‌زند. زاویه دید انتقادی دیگر متولی صنعت، افراد غیرمتخصصی است که درباره مسائلی که در آن تخصص کافی ندارند، اظهارنظر می‌کنند. وی خطاب به این افراد، به ذکر مثالی درباره بازار ارز پرداخت و گفت: مثلا اطلاع‌رسانی درمورد مسائل ارزی تنها وظیفه رئیس بانک مرکزی یا معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری است. دستوری برخورد کردن با اقتصاد یکی دیگر از موضوعاتی بود که وزیر صنعت، معدن و تجارت آن را در دایره انتقادات خود مطرح کرد و گفت: به‌طور قطع دستوری برخورد کردن با اقتصاد کار خوبی نیست و همه تلاش دولت بر این است که بازار از ثبات و آرامش برخوردار بوده و تغییرات قابل‌پیش‌بینی و منطقی باشد.
تحلیلگران بر این باورند عدم تعادل‌های چشمگیر منطقه‌ای، ناهماهنگی میان بخش‌ها، رشد پایتخت، ناکارآمدی شبکه زیرساختی کشور و چالش‌هایی از این دست، ضرورت توجه جدی به اقتصاد کشور و اتفاق‌های آن را الزامی کرده است. توجه به آمایش سرزمین در دوره اخیر، مولود نوعی احساس نیاز به دیدگاهی جامع‌نگر و راهبردی است که هم به روابط میان بخش‌ها و مناطق و هم به روابط بخشی-منطقه‌ای توجه داشته باشد؛ احساس نیازی که حکایت از نوعی تحول در مختصات فکری نظام برنامه‌ریزی و اجرایی کشور دارد. اما این سوال مطرح است که چرا آمایش سرزمین در ایران به نتیجه مطلوب نرسیده است؟ ارزیابی‌ها نشان میدهد برنامه‌ریزی کالبدی درمورد آمایش سرزمین بدون توجه به راهبردهای آمایش و راهنمایی‌ها در قالب دستورات استراتژیکی به‌کار خود ادامه داده است. در این میان فعالیت‌های صنعتی نیز متناسب با عدم موفقیت در اجرای طرح آمایش سرزمین، با چالش‌هایی در این بخش روبه‌رو شده‌اند؛ به‌گونه‌ای که وزیر صنعت، معدن و تجارت در اظهاراتی تمرکزگرایی در فعالیت‌های صنعتی به‌خصوص در استان تهران را مورد انتقاد قرار داد. واکاوی داده‌های آماری هشت‌ماهه سال‌جاری نشان میدهد که تهران جزو استان‌هایی است که بیشترین حجم صدور پروانه‌های بهره‌برداری و جوازهای تاسیس صادره را به خود اختصاص داده است. شریعتمداری با وارد دانستن این انتقاد، این سیگنال را به اقتصاد کشور میدهد که باید از ریل تمرکزگرایی فعالیت‌های اقتصادی خارج شد؛ چراکه توسعه و تولید تنها نباید محدود به استان تهران و سایر کلان‌شهرهای کشور باشد. از سوی دیگر به اعتقاد تحلیلگران و فعالان اقتصادی ادامه این روند روز‌به‌روز روند توسعه صنعتی در کشور را با مخاطره همراه خواهد کرد و بیکاری و رشد شهرنشینی در سایر استان‌های کشور را با چالشی جدی روبه‌رو خواهد کرد. به‌گفته کارشناسان، مبنای تمام سیاست‌های کلان از جمله تولید باید براساس آمایش سرزمین باشد و دولت باید در راستای حضور بخش‌خصوصی این مسیر را بیش از گذشته هموار کند.
پرونده انتقادات
در پرونده انتقادهای وزیر صنعت، معدن و تجارت، لیست موضوعاتی همچون «تغییرات غیرمنطقی»، «تمرکزگرایی فعالیت‌های صنعتی»، «اظهارنظر افراد غیرمتخصص درمورد مسائل روز بازار»، «دستوری حرف زدن در مورد اقتصاد» و «چرخه سرمایه‌گذاری در ایران» به‌چشم می‌خورد. شریعتمداری با بیان اینکه باید نسبت به سرمایه‌گذاری بیشتر در کشور اقدام کرد و همدیگر را تحمل کنیم، این موضوع را مطرح می‌کند که نباید در توانایی‌های کشور شک کرد و آینده با همه سختی‌هایش درخشان است. وی یکی از مهم‌ترین برنامه‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت را حمایت از توسعه برندینگ می‌داند و معتقد است برای فتح بازارهای صادراتی دنیا باید وارد فاز برندینگ شد. شریعتمداری به ساختار سرمایه‌گذاری در کشور نیز انتقاداتی دارد؛ به‌گفته وی باید از سرمایه‌گذاران حمایت شود و شرکت‌های کوچک در هم ادغام و شرکت‌های بزرگ تولیدکننده و صادرکننده برای رقابت در دنیا ایجاد شوند.
متولی صنعت اظهارنظر برخی افراد غیرکارشناس و غیرمرتبط در حوزه‌های تخصصی را یکی دیگر از مشکلاتی دانست که بر سر راه توسعه اقتصادی کشور قرار گرفته است. به‌اعتقاد وی سیاست‌ها، مسائل و تحولات ارزی را باید رئیس بانک‌مرکزی یا معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری به اطلاع مردم برسانند. شریعتمداری دستوری برخورد کردن با اقتصاد را اقدام مناسب و خوبی ندانست و اعلام کرد که تمام تلاش دولت این است که بازار از ثبات و آرامش برخوردار بوده و تغییرات قابل پیش‌بینی و منطقی باشد. اما محور بعدی انتقادات وزیر صنعت، معدن و تجارت، حول محور نوسانات نرخ ارز و تاثیر آن بر امر تولید و صادرات کشور بود. وی بر این باور است که واحدهای تولیدی و صنعتی از تغییرات غیرمنطقی لطمه خواهند دید و این واقعیتی غیرقابل انکار برای صنعت کشور است. این در حالی است که شریعتمداری اتخاذ سیاست‌های کمک‌کننده برای برون‌رفت از این وضعیت را مربوط به مسوولان ذی‌ربط دانست. وی سیاست دولت تدبیر و امید را دور نگه‌داشتن بخش تولید از آسیب‌های ناشی از تغییرات نرخ ارز دانست و گفت: دولت سیاست‌هایی در این زمینه اتخاذ کرده و به اطلاع مردم خواهد رسید و مسیر را طی خواهیم کرد.