فاطمه اسماعیلی دنیای اقتصاد : شاخص کل بورس تهران با افزایش ۸/ ۲ درصدی نخستین روز مهر را به پایان رساند. ورود نقدینگی تازه به بازار سهام باعث شد عمده گروه‌ها با افزایش قیمت مواجه شوند. در این شرایط، گزارش‌های عملکرد شهریور ماه شرکت‌ها در کانون توجه معامله‌گران است که تاکنون نشانه‌های مثبتی از بهبود نرخ‌های فروش در نمادهای صادرات‌محور به همراه داشته است. آغاز به کار بازار جهانی در معاملات امروز و روند تحولات سیاسی در نشست سازمان ملل در نیویورک از دیگر عواملی است که بر وضعیت این روزهای سهام اثرگذار خواهد بود.
شاخص کل بورس تهران در ادامه روند صعودی خود، روز گذشته نیز جهش ۴۵۳۴ واحدی (معادل ۸/ ۲ درصد) را تجربه کرد تا بازدهی این نماگر از ابتدای سال تاکنون از مرز ۷۰ درصد عبور کند. ارزش معاملات نیز در این روز بار دیگر سطوح یک هزار میلیارد تومانی را در‌نوردید. در حال‌حاضر برآورد مثبت معامله‌گران از گزارش‌های ماهانه شرکت‌ها، چشم‌انداز مثبت بازارهای جهانی، تقاضای مناسب برای عرضه محصولات شرکت‌های بورسی در بورس کالا و همچنین جریان پول‌های تازه در بازار سهام مهم‌ترین عوامل رشد قیمت‌ها به شمار می‌روند. ارزش معاملات خرد سهام در روز گذشته از یک هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان فراتر رفت. تداوم این شرایط اما مستلزم نگاه مسوولانه‌تر سازمان بورس جهت عمق‌بخشی هر چه بیشتر بازار سهام با افزایش عرضه‌های اولیه بزرگ و جذاب است. موضوعی که همچنان مورد غفلت قرار گرفته است.
تداوم روزهای هزار میلیارد تومانی بورس
روز گذشته بار دیگر ارزش معاملات خرد در سطوح بالاتر از یک هزار میلیارد تومان قرار گرفت. موضوعی که نشان از جریان یافتن پول‌های تازه در بازار سهام دارد. این شرایط در دهه پایانی شهریورماه، در معاملات سهام مشاهده شد. به‌طوری که طی ۷ روز معاملاتی اخیر، ارزش معاملات خرد سهام حدود یک هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این میزان نقدینگی همبستگی بالایی با روند شاخص سهام نداشته است. به‌طوری که حتی در روزهایی که شاهد افت قیمت سهام هستیم، نقدینگی قابل توجهی در بازار جریان دارد. پدیده‌ای که سابقه آن در بازار سهام تا پیش از این وجود نداشت و به خوبی حکایت از افزایش عمق بازار و جلب مشارکت‌کنندگان جدید به این حوزه سرمایه‌گذاری دارد. این شرایط خود می‌تواند نوید‌دهنده بازگشت مجدد رونق به بازار سهام باشد. با این حال همان‌طور که اشاره شد استفاده از این بستر توجه بیشتر مقام سیاست‌گذار را می‌طلبد.
در توضیح این رخداد می‌توان به کاهش انتظارات از بازدهی بازارهای موازی همچون بازار ارز و سکه اشاره کرد. این بازارها از ابتدای سال تاکنون جهش‌های پرشتابی را تجربه کردند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بازدهی بازار سکه و ارز در ۶ ماه نخست سال جاری به ترتیب حدود ۱۷۸ و ۱۹۷ درصد بوده است. با این حال بازار سهام از در ۶ ماه نخست سال رشد ۶۶ درصدی را تجربه کرد). به نظر می‌رسد پس از تلاطم بازار ارز و سکه، بورس خود را به رقابت با بازارهای موازی نزدیک کرده است و در مقایسه با دو بازار مزبور( به دلیل کاهش انتظارات از کسب سود) حالا مقصد وورد نقدینگی سهامداران بوده است. به عبارت دیگر سرمایه‌گذاران پس از جذب بخش قابل‌توجهی از نقدینگی سرگردان در بازارهای سفته‌بازانه، اکنون به دنبال فرصت‌های جذاب‌تری برای ورود می‌گردند و در این میان بازار سهام را مناسب‌ترین گزینه پیش‌روی خود می‌بینند.
توجه ویژه بازار به گزارش‌های ماهانه
روز گذشته بورس تهران اولین روز پاییز را پشت سر گذاشت تا سامانه کدال شاهد انتشار یک به یک گزارش ماهانه شرکت‌های سهامی باشند. متغیرهای موجود در این گزارش‌ها همچون مقدار تولید، مقدار فروش و نرخ فروش به‌طور ویژه مورد رصد فعالان بازار سهام قرار می‌گیرد. گزارش‌های ماهانه برای شرکت‌های سهامی که بر اساس محورهای بنیادی مورد معامله قرار می‌گیرند، بسیار موثر خواهد بود. این شرایط شاید به‌طور ویژه درخصوص شرکت‌های صادرات‌محور مشاهده شود. معامله‌گران این گروه از شرکت‌ها، توجه ویژه‌ای بر نرخ‌های فروش محصولات دارند. به‌عنوان نمونه نرخ فروش اوره و متانول صادراتی از اهمیت ویژه‌ای برای معامله‌گران برخی از پتروشیمی‌ها برخوردار است. مقدار فروش نیز از دیگر دغدغه‌های فعالان بازار در گزارش‌های ماهانه است. این مولفه به‌طور ویژه با توجه به شرایط تحریمی کشور مورد توجه قرار می‌گیرد.
درخصوص شرکت‌های فولادی و همچنین «فملی» اما شرایط به شکل دیگری است. در گزارش این شرکت‌ها تفکیک میان فروش داخلی و صادراتی وجود ندارد. به این ترتیب درخصوص این گروه از شرکت‌های کالایی، آمار فروش محصولات در بورس کالا طی شهریورماه، مورد توجه معامله‌گران قرار دارد. به‌عنوان نمونه، شرکت ملی مس طی شهریورماه، ۱۳ هزار تن کاتد به ارزش ۵۶۵ میلیارد تومان در بورس کالا به فروش رسانده است. مازاد این مقدار اما به‌عنوان فروش خارجی «فملی» قلمداد می‌شود. به هر حال در حال حاضر چشم فعالان بازار به سامانه کدال دوخته شده است تا از عملکرد شرکت‌های سهامی در ماه گذشته مطلع شوند و چشم‌انداز آتی معالات را ترسیم کنند.
از بورس کالا چه خبر؟
روز گذشته بورس کالا میزبان محصولات شرکت ملی مس ایران بود. به این ترتیب دیروز ۵۰۰ تن مس مفتول «فملی» در این بازار عرضه شد. قیمت پایه این محصول ۱۹ هزار و ۲۸۱ تومان تعیین شده بود اما میانگین موزون قیمت پایانی این محصول در محدوده بالاتر از ۵۴ هزار تومان قرار گرفت که افزایش ۸۵ درصدی نسبت به قیمت پایه و رشدی ۵/ ۱۰ درصدی را نسبت به معامله پیشین این محصول نشان داد.
در گروه محصولات نفتی نیز روز گذشته بورس کالا میزبان عرضه اسلاک واکس سنگین ۱۲ درصد شرکت نفت سپاهان بود. بر این اساس دیروز ۲۳۰ تن از این محصول در قیمت پایه ۴۷۹۹ تومان به ازای هر کیلوگرم عرضه شد و حجم تقاضای قابل‌توجهی را در مقابل خود تجربه کرد. قیمت پایانی این محصول در محدوده نزدیک به ۶۰۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم قرار گرفت. به این ترتیب قیمت پایانی این محصول نسبت به قیمت پایه رشد بیش از ۲۵ درصدی را تجربه کرد. قیمت پایانی این محصول در جلسه پیشین عرضه (۳۰ مرداد) ۵۲۸۰ تومان بود.امری که حکایت از رشد ۱۴ درصدی قیمت این محصول در معاملات دیروز بورس کالا دارد.
وضعیت معاملات این محصولات در بورس‌کالا سیگنال مثبت خود را به معاملات بازار سهام نیز ارسال کرد. به این ترتیب «فملی» که در ابتدای معاملات روز گذشته خود در محدوده منفی قیمتی قرار داشت، در ادامه با رشد قیمت روبه‌رو شد و در پایان توانست با افزایش بیش از ۶/ ۱ درصدی قیمت همراه شود. «شسپا» نیز که در پایان معاملات روز شنبه به دلیل رشد بیش از ۲۰ درصدی قیمت متوقف شده بود، دیروز به تابلوی معاملات بازگشت و در بازه‌ای از زمان، سطوح قیمتی بیش از ۳۰۰۰ تومان را نیز تجربه کرد.
کاهش نگرانی‌ها از بازارهای جهانی
ابتدای هفته گذشته، پس از ابراز بی‌تمایلی رئیس‌جمهور آمریکا برای توافق در زمینه جنگ تعرفه‌ای، چین نیز از احتمال انصراف از مذاکره با آمریکا خبر داد. در این زمان ترامپ دستور داد تعرفه ۱۰ درصدی به جای ۲۵ درصد از ۲۴ سپتامبر (دوشنبه) بر ۲۰۰ میلیارد از کالاهای وارداتی از چین به آمریکا اعمال شود. همچنین مقرر شد این تعرفه در ابتدای سال ۲۰۱۹ مجددا به ۲۵ درصد افزایش یابد. چین نیز در اقدامی تلافی‌جویانه برای اعمال تعرفه بر ۶۰ میلیارد دلار از کالاهای آمریکایی اعلام آمادگی کرد و گفت این تعرفه‌ها از ۲۴ سپتامبر آغاز می‌شود. این موضوع در کنار تداوم نگرانی از مذاکرات قرارداد نفتا در آمریکا شمالی، فشار مضاعف بر قیمت کالاها به ویژه فلزات وارد کرد. در این میان اما به ناگاه شاهد چرخش روند قیمت فلزات در بازارهای جهانی بودیم. به این ترتیب فلز روی که اوایل هفته سطوح کمتر از ۲۳۰۰ دلار را نیز تجربه کرده بود به بالای ۲۵۰۰ دلار در هرتن صعود کرد. مس نیز که در کانال ۵۸۰۰ دلاری نوسان داشت در معاملات جمعه با قدرت از سطح ۶۳۰۰ دلار در هرتن عبور کرد. آلومینیوم و سرب نیز مجددا بالاتر از ۲۰۰۰ دلار قرار گرفتند.
پیش از این نیز سایت تحلیلی «دنیای‌بورس» درگزارشی به دو نگاه متفاوت در بازارهای جهانی اشاره کرده بود. بر اساس این گزارش از یکسو برخی از فعالان نگران جنگ تعرفه‌ای بوده و ریزش بیشتر قیمت‌ها را متصور بودند اما در مقابل گروهی بازار را در بدترین شرایط خود می‌دیدند و معتقد بودند معامله‌گران تا این لحظه بدترین سناریوها را در قیمت‌ها پیش‌خور کرده‌اند و به این ترتیب نگرانی جدی متوجه قیمت‌ها در بازارهای کالایی نیست. چرخش قیمت‌ها در هفته گذشته به نوعی مهر تاییدی بر دیدگاه دوم بود.
چرخش قیمت‌ها در هفته گذشته به نوعی دیدگاه دوم را تایید می‌کند زیرا اعمال تعرفه‌ها کمتر از انتظارات بازار (۱۰ درصد به جای ۲۵ درصد) مهم‌ترین محرکی شناخته شد که توانست قیمت‌ها را صعودی کند. در این میان اما نمی‌توان از خوش‌بینی بانک‌های بزرگ سرمایه‌گذاری جهانی به وضعیت بازار غافل شد. روز جمعه بانک مشهور گلدمن ساکس در گزارشی اعلام کرد که روند تقویت دلار آمریکا در موضع خوش‌بینانه این بانک پیرامون قیمت در بازارهای کالایی از جمله نفت و فلزات پایه خللی وارد نمی‌کند چرا‌که کمبود عرضه در این بازارها تاثیر تقویت دلار را خنثی خواهد کرد.این بانک بین‌المللی نه‌تنها با انتشار گزارش خود، پیش‌بینی افزایشی برای نفت و فلزات پایه ارائه کرد، بلکه در کنار بانک جی‌پی مورگان اقدام به سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهور کرد. اقتصادهایی که نگرانی‌های بسیاری نسبت به آنها وجود داشت و حال اقدام این دو بانک نشان داد ریزش ارزش ارز در این اقتصادها بیش از اندازه اتفاق افتاده و دیگر نباید نگرانی شدیدی در این‌خصوص داشت.
انفعال سازمان بورس در دوران طلایی
با وجود قرار گرفتن ارزش معاملات خرد سهام در سطوح مناسب که نشان از رونق بازار دارد، همچنان شاهد بی‌واکنشی سازمان بورس و عدم استفاده از این فرصت هستیم. پیش از این بارها مورد تاکید قرار گرفته است که تداوم رونق بازار سهام نیازمند بالا ماندن ارزش معاملات خرد در این بازار است. نگه داشتن این میزان نقدینگی اما مستلزم بازار با تعمیق بیشتر است. این در حالی است که برنامه‌ای درخصوص عرضه اولیه سهام شرکت‌های بزرگ دیده نمی‌شود. باید توجه داشت ورود شرکت‌های بزرگ که البته از جذابیت‌های بنیادی مناسبی برخوردارند، نقدینگی قابل‌توجهی را متوجه بازار سرمایه می‌کند. به عبارتی دیگر از آنجا که این عرضه‌ها امری جذاب و فرصتی مناسب برای کسب بازدهی با کمترین ریسک ممکن به‌شمار می‌روند، راه را برای ورود نقدینگی تازه به بازار سهام فراهم می‌کنند. نتیجه جذب این نقدینگی به سهام، بازاری بزرگ و پویا است که زمین‌بازی معامله‌گران حرفه‌ای بازار را وسعت بخشیده و گزینه‌های بیشتری پیش‌روی سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد.
از دیگر غفلت‌های فعلی بازار سهام، می‌توان به عدم عرضه سهام از سوی سهامداران عمده اشاره کرد. نگاهی به آخرین وضعیت سهام شناور شرکت‌های بورسی نشان می‌دهد در حال‌حاضر بیش از ۸۵ درصد از سهام بورسی در مالکیت سهامداران عمده قرار دارد. در بورس‌های پیشرفته اما این رقم کمتر از ۱۰ درصد است. افزایش عرضه از سوی این گروه از سهامداران، افزایش عمق، افزایش نقد‌شوندگی سهام و در نهایت افزایش کارآیی بازار را به دنبال خواهد داشت. (گزارش صفحه ۱۰ روزنامه به تفصیل این موضوع را مورد بررسی قرار داده است.)
از دیگر صنایع بورسی چه خبر؟
بررسی روند صنایع بورسی طی معاملات روز گذشته نشان می‌دهد از ۳۸ صنعت مورد‌بررسی، ۳۰ صنعت با افزایش شاخص همراه شدند و در مقابل تنها شاهد افت شاخص ۷ صنعت بورسی بودیم. در این میان گروه‌های کوچ سهامی در صدر پربازده‌ترین صنایع بورسی طی معاملات روز گذشته قرار گرفتند. به این ترتیب گروه مخابرات، وسایل ارتباطی و دارویی‌ها هر‌کدام با رشد حدود ۵ درصدی بیشترین بازدهی را از آن سهامداران خود کردند.
در میان مخابراتی‌ها، احتمال افزایش تعرفه‌های مخابراتی و همچنین جاماندن دو نماد معاملاتی این گروه یعنی «اخابر» و «همراه» از رشدهای قیمتی، سبب شد تا دیروز شاهد تشکیل صف‌های خرید پرحجم در این دو نماد بورسی باشیم. شرایطی که سبب شد تا نمادهای مخابراتی در میان نمادهای اثرگذار بر رشد شاخص کل نیز قرار گیرند.
دارویی‌ها نیز که در روزهای اخیر وارد رالی صعود قیمتی شده‌اند نیز دیروز به دنبال افزایش قیمت تمامی نمادهای زیرمجموعه این گروه، رشد حدود ۵ درصدی را تجربه کردند. شاخص صنعت دارویی‌ها از میانه شهریورماه تاکنون، بازدهی بیش از ۳۰ درصدی را از آن سهامداران خود کرده است.
گروه خودرویی اما پس از رشدهای پرشتاب روزهای اخیر خود، دیروز شاهد افت قیمتی در اکثر نمادهای معاملاتی بودند. در این میان به نظر می‌رسد نزدیک شدن به محدوده‌های مقاومتی در این سهم‌ها فشار عرضه را زیاد کرده است. با این حال همچنان نقدینگی قابل توجهی در این گروه در جریان است. حجم و ارزش بالای معاملات خود تاییدکننده این مهم است.
همان‌طور که عنوان شد، این روزها نگاه فعالان بازار به سامانه کدال و انتشار گزارش‌های شهریورماه شرکت‌ها دوخته شده است. در همین راستا نگاهی به گزارش عملکرد برخی شرکت‌های بورسی طی شهریورماه خالی از لطف نیست.
سیمان دورود در شهریور ماه ۹۷، به میزان ۷۱ هزار تن فروش داشته که این میزان نسبت به تیر ماه سال جاری ۲۱ هزار تن و در مقایسه با مرداد ماه ۱۵ هزار تن کاهش داشته است. شرکت در شهریور ۲/ ۹ میلیارد تومان فروش داشته که نشان‌دهنده کاهش بیش از یک میلیارد تومانی نسبت به ماه قبل است. این کاهش فروش به‌دلیل کاهش فروش مقداری شرکت بوده است. نرخ کلیه محصولات این شرکت در شهریور ماه نسبت به ماه قبل افزایش داشته و نرخ فروش سیمان تیپ دو کیسه به‌عنوان محصول اصلی شرکت در مرداد ماه از ۱۲۶ تومان به ازای هر کیلوگرم به ۱۳۵ تومان افزایش پیدا کرده است. این در حالی است میانگین سال ۹۶ در سطح ۱۱۸ بوده است. سیمان کرمان نیز روز گذشته گزارش شهریورماه خود را راهی سامانه کدال کرد. «سکرما» طی شهریورماه ۴/ ۱۱ میلیارد تومان فروش داشته است. میزان فروش این شرکت در مرداد ماه ۸/ ۱۲ میلیارد تومان بوده است. همچنین نرخ فروش محصول سیمان تیپ ۲ شرکت تا قبل تیرماه در حدود ۱۳۵ تومان بوده که در مرداد به ۱۴۰ و در شهریور ماه ۱۵۰ تومان رسیده است.
همگام با بازیگران
روز یکشنبه، برای چهاردهمین روز متوالی، خالص تغییر مالکیت به نام معامله‌گران خرد بازار رقم خورد و بیش از یک میلیارد و ۱۱۴ میلیون سهم به ارزش ۲۴۴ میلیارد تومان از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران حقیقی افزوده شد. بیشترین خالص خرید توسط سهامداران خرد در نمادهای زیرمجموعه گروه سرمایه‌گذاری به ثبت رسید. به این ترتیب خالص خرید حقیقی‌ها در گروه سرمایه‌گذاری به ۳۵ میلیارد و ۹۴۰ میلیون تومان رسید. پالایشی‌ها نیز در این روز شاهد تغییر مالکیت ۳۱ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومانی به نفع حقیقی‌ها بودند. بانک دیگر گروهی بودند که با خالص خرید ۲۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومانی توسط معامله‌گران خرد بازار همراه شدند.
در صدر خرید معامله‌گران حقیقی، تمایل به جمع‌آوری سهام شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران قرار داشت. خالص خرید حقیقی‌ها در نماد مزبور به ۵۸ میلیون و ۸۰۰ هزار سهم به ارزش حدود ۲۵ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان بالغ شد. نماد معاملاتی شرکت سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین نیز در این روز شاهد جابه‌جایی ۸۹ میلیون سهم به ارزش ۱۸ میلیارد تومان در مسیر حقوقی به حقیقی بود. نماد معاملاتی شرکت سرمایه‌گذاری خوارزمی از دیگر نمادهای دیروز بورس تهران بود که مورد اقبال معامله‌گران خرد بازار قرار گرفت. به این ترتیب دیروز بیش از ۱۴۲ میلیون سهم «وخارزم» به ارزش ۱۶ میلیارد تومان به پرتفوی حقیقی‌ها اضافه شد.