دنیای اقتصاد : تهران امروز میزبان بزرگان صنعت فولاد ایران و جهان است تا در تعامل با یکدیگر وضعیت حال و چشم‌انداز این صنعت را بررسی کنند. آمارهای رسمی از بهبود شرایط تقاضا در بازار فولاد و افزایش تمایل فولادسازان به تولید بیشتر حکایت دارد. بر این اساس، در هشتمین دوره همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران که با ابتکار «دنیای‌اقتصاد» برگزار می‌شود، علاوه بر تحلیل شرایط بازار داخلی و جهانی فولاد، وضعیت تامین مالی، عوامل موثر بر قیمت تمام‌شده، فرصت‌ها و تهدیدهای خصوصی‌سازی و توسعه متوازن فولاد و سنگ‌آهن تا افق ۱۴۰۴ نیز بررسی خواهد شد.
میزبانی تهران از داووس فولاد
سنت گرد هم آمدن بزرگان صنعت فولاد ایران و جهان ۸ ساله می‌شود؛ همایش‌های صنعتی و تجاری در جهان علاوه بر آنکه فرصتی را برای تبادل اطلاعات و معرفی دستاوردهای آن صنعت فراهم می‌کند، فضای مناسب برای فعالان صنعتی و کارشناسان و فعالان بازار به‌وجود می‌آورد تا در گفت‌وگوی مستقیم و چهره به چهره با یکدیگر، تعامل سازنده داشته باشند. بی‌تردید این گفت‌وگوها که در حاشیه هر همایشی اتفاق می‌افتد، یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین بخش‌های همایش است.
در هشتمین همایش «چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار» که به ابتکار گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» امروز و فردا در تهران برگزار می‌شود، برای حداکثرسازی بهره‌وری و استفاده مطلوب از فضای گفت‌وگو و تعامل، علاوه بر سخنرانی‌های کلیدی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی، فضایی برای نشست‌های تجاری دوجانبه ایجاد شده تا دست‌اندرکاران فرصتی برای استفاده از تجارب نخبگان داخلی و خارجی داشته باشند. در هشتمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران، علاوه بر دعوت از کارشناسان و صاحب‌نظران داخلی، از بزرگان صنعت فولاد دنیا نیز دعوت به‌عمل آمده تا با بررسی‌های کارشناسانه علاوه بر شفاف‌‌شدن شرایط فعلی صنعت فولاد ایران و جهان، زمینه رصد نقشه راه این صنعت منطبق با نیاز و ظرفیت کشور صورت گیرد. آخرین آمارها از تولید فولاد خام نشان می‌دهد از ابتدای سال ۲۰۱۷ تا اواخر سپتامبر در حدود ۱۲۶۷میلیون تن در جهان فولاد تولید شده است. مقایسه این مقدار با تولید ۱۲۰۴ میلیون تنی فولاد در ۹ ماه ابتدای سال ۲۰۱۶ حکایت از رشد بیش از ۵ درصدی آن دارد. عمده دلیل افزایش تولید جهانی فولاد در سال ۲۰۱۷، رشد فراتر از انتظار اقتصاد چین و در نتیجه افزایش تقاضا برای فولاد توسط این کشور بوده است. تولید فولاد این کشور با افزایش ۷/ ۵ درصدی از ۶۰۴ میلیون تن در سال ۲۰۱۶ به ۶۳۹ میلیون تن افزایش یافته است. بررسی تولید فولاد خام در مناطق مختلف نیز از افزایش تولید در اکثر مناطق دنیا خبر می‌دهد. منطقه CIS تنها منطقه‌ای است که با کاهش تولید فولاد مواجه بوده است. بر اساس آمار منتشر شده توسط انجمن جهانی فولاد، منطقه آسیا همانند گذشته بیشترین سهم از تولید فولاد جهانی را به خود اختصاص داده و در حدود ۷۰ درصد تولید جهانی آن در این منطقه صورت گرفته است. تولید فولاد این منطقه از ۸۲۷ میلیون تن در سال ۲۰۱۶ به ۸۷۶ میلیون تن در سال ۲۰۱۷ افزایش یافته است. کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز با افزایش تولید مواجه بوده‌اند. تولید ۹ ماهه این منطقه نیز از ۵/ ۱۲۱ میلیون تن در سال ۲۰۱۶ به ۵/ ۱۲۶ میلیون تن در سال ۲۰۱۷ افزایش یافته است. تولید فولادخام آمریکای‌شمالی نیز با افزایش ۳ میلیون تنی به ۷۷ میلیون تن رسیده است. در ماه سپتامبر چین با تولید ۸/ ۷۱ میلیون تن بیشترین تولید را در بین کشورهای مختلف داشته است.
پس از این کشور، ژاپن با تولید ۶/ ۸ میلیون تن و هند با تولید ۲/ ۸ میلیون تن قرار داشته‌اند. آمریکا و روسیه نیز به ترتیب تولیدی برابر با ۷/ ۶ و ۶ میلیون تن داشته‌اند. در بین کشورهای خاورمیانه نیز ایران با تولید ۲/ ۲ میلیون تن در ماه سپتامبر در جایگاه نخست منطقه قرار گرفته و عربستان و امارات به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد هندوستان بیشترین افزایش تولید در مدت ۹ ماهه ۲۰۱۷ نسبت به سال گذشته را تجربه کرده است. پس از هندوستان، کشورهای ترکیه و ایران بیشترین افزایش تولید را تجربه کرده‌اند. اوکراین بر خلاف هند، با بیشترین کاهش تولید ۹ ماهه مواجه بوده است. بررسی نرخ استفاده از ظرفیت نیز نشان‌دهنده افزایش استفاده از ظرفیت تولید موجود است. بر اساس آمارها، نرخ استفاده از ظرفیت از مقدار ۹/ ۷۲درصد در ماه‌های جولای و آگوست به ۵/ ۷۳ درصد در ماه سپتامبر افزایش یافته است. نرخ استفاده از ظرفیت در ۹ ماه ابتدایی سال ۲۰۱۵ به‌طور میانگین ۱/ ۷۱درصد بوده است. این مقدار در سال ۲۰۱۶ به ۷/ ۶۹درصد کاهش یافته، ولی در سال ۲۰۱۷ به بیش از ۷۲درصد رسیده است. افزایش نرخ استفاده از ظرفیت نشانه‌ای از بهبود شرایط تقاضا در بازار فولاد و افزایش تمایل فولادسازان به منظور تولید بیشتر است.
صنعت فولاد یکی از هفت صنعت انتخابی استراتژیک در راهبرد توسعه صنعتی است که بیشترین نقش را در شاخص‌های منتخب از جمله سهم ارزش‌افزوده، اشتغالزایی، صادرات، سهم از بازار، مزیت نسبی و زنجیره تامین و سطح دانش و فناوری دارد. در این میان، با توجه به اهمیت بررسی سیاست‌ها و تحولات صنعت فولاد در ایران و جهان مطابق آمارهایی که ذکر شد، یکی از مهم‌ترین محورهای همایش امروز بررسی توسعه متوازن در این صنعت تا افق ۱۴۰۴ است. در دوره هشتم این همایش قرار است در کنار بررسی این موضوع، «تولید فولاد باکیفیت صادرات‌محور (تکنولوژی نوین، کیفیت و…)»، «تامین مالی در صنعت فولاد»، «عوامل موثر بر قیمت تمام‌شده و بهینه‌سازی آن» و «فرصت‌ها و تهدیدهای خصوصی‌سازی صنعت فولاد» نیز مورد بحث قرار گیرد.
وجود منابع معدنی مورد نیاز در کشور، توانمندی نیروی انسانی، رقابتی بودن نسبی قیمت در کشور، حضور بخش خصوصی در عرصه سرمایه‌گذاری، وجود بسترهای اقتصادی و صنعتی لازم و اثربخشی تولید فولاد در رشد اقتصادی کشور، دسترسی به فناوری‌های تولید آهن و فولاد از جمله نقاط قوت این صنعت در کشور است. از سوی دیگر، مصرف محصولات فولادی به‌عنوان مواد اولیه صنایع مهم، گسترش شرکت‌های مهندسی و مشاوره با قابلیت ایجاد دانش فنی، گسترش شرکت‌های ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات نیز از دیگر نقاط قوت این صنعت است؛ بر این اساس به نظر می‌رسد که بررسی سیاست‌های حاکم بر این صنعت ضروری خواهد بود. در مقابل این نقاط قوت، پایین‌بودن بهره‌وری کل عوامل تولید، نبود ثبات در سیاست‌گذاری، عدم توجه به مکان‌یابی استقرار واحدها، کمبود منابع مالی، عدم توسعه واحدهای تحقیق و توسعه و بهره‌برداری نامناسب از آن، عدم توجه به توازن ظرفیت‌سازی زنجیره تولید از معدن تا محصول نهایی و عدم توجه به مدیریت اکتشاف مواد معدنی به‌ویژه سنگ‌آهن و عدم تغییر ذخایر اکتشافی طی سال‌های گذشته از جمله نقاط ضعف صنعت فولاد کشور است. در عین حال، عدم تعادل در برنامه‌ریزی برای افزایش ظرفیت بهره‌برداری معادن در تولید فولادخام به‌ویژه سنگ‌آهن، عدم توجه به حداقل ظرفیت اقتصادی به منظور بهره‌وری در تولید، بالا بودن سهم سرمایه‌گذاری تجهیزات وارداتی، عدم رشد موردنیاز در تولید دانش فنی به‌روز و وابستگی به کشورهای خارجی از دیگر نقاط ضعف در این بخش است. به اعتقاد برخی از کارشناسان، با توجه به اینکه کسب جایگاه هفتم دنیا با تولید سالانه ۵۵ میلیون تن فولاد خام در افق ۱۴۰۴ در برنامه راهبردی فولاد کشور دیده شده، ضرورت دارد توسعه صنایع‌آهن و فولاد با برقراری توازن در زنجیره استخراج معدن تا تولید محصول نهایی به منظور پوشش کامل نیاز داخل و صادرات مدنظر قرار گیرد. بر اساس برنامه راهبردی وزارت صنعت، استخراج معادن و تولید محصولات فولادی در مقیاس بهینه، بیشینه‌سازی اقتصادی زنجیره ارزش داخلی، ارتقای سطح کیفیت و استاندارد محصولات در سطح جهانی، ارتقای سطح فناوری در تمامی زمینه‌های مرتبط و دستیابی به دانش فنی و فناوری‌های جدید، حداکثر استفاده از توان داخلی در مراحل مهندسی، احداث و بهره‌برداری، ارتقای بهره‌وری کل عوامل تا سطح شاخص‌های جهانی و دستیابی به شاخص‌های استانداردهای زیست‌محیطی از جمله اهداف کلی است که در صنعت فولاد تا چشم‌انداز ۱۴۰۴ درنظر گرفته شده است.
بر این اساس، جذب و توسعه سرمایه‌گذاری و تامین مالی و به‌کارگیری فناوری‌های روز دنیا از یک‌سو و مدیریت زنجیره ارزش تولیدات با توجه به تغییر ترکیب سبد تولیدات به فولادهای با ارزش افزوده بالاتر و مدیریت بازار بر محور توسعه صادرات از سوی دیگر در راستای تحقق اهداف صنعت فولاد، می‌تواند به‌کار گرفته شود. با برگزاری هشتمین گردهمایی بزرگان صنعت فولاد ایران و جهان، معرفی و دسته‌بندی پروژه‌هایی که نیازمند جذب سرمایه‌های خارجی هستند، می‌توان فرصت جدیدی را برای ایران در این زمینه به‌وجود آورد. در روز اول این همایش که امروز برگزار می‌شود، علاوه بر سخنرانی ۱۷ صاحب‌نظر داخلی و خارجی، میزگردی تخصصی با عنوان «چالش‌های تامین مواد اولیه، فروش و صادرات محصولات» برگزار خواهد شد. در روز دوم همایش (۱۱ بهمن) نیز شرکت‌های داخلی وخارجی کارگاه‌های آموزشی تخصصی برگزار می‌کنند.