اکثر کارشناسان اقتصادی معتقدند در نخستین مناظره انتخاباتی تلویزیونی که در نخستین روز هفته جاری برگزار شد، مسائل مهم اقتصادی روز کشور نظیر بیکاری و رکود ناشی از کرونا و برنامه‌ریزی برای رونق دوباره تولید و حمایت از کسب و کارها، مغفول واقع شد. منتقدان می‌گویند نامزدها بیشتر کلی‌گویی کرده و وعده‌های مالی دادند که نه تنها گره‌ای از مشکلات اقتصادی کشور باز نمی‌کند، بلکه به تورم دامن می‌زند.
به گزارش روابط عمومی خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران، نخستین مناظره انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری، بعد از ظهر شنبه 15 خرداد از صدا و سیما پخش شد. بخشی از مهم‌ترین اظهارات اقتصادی 7 نامزد ریاست جمهوری در این مناظره، در ادامه می‌آید:
سعید جلیلی: تامین مالی، مهم‌ترین مانع تولید
– ارزش پول ملی وقتی ایجاد می‌شود که بتوانیم جهش تولید داشته باشیم. جهش تولید منوط به جهش صادرات و جهش صادرات منوط به تعاملات گسترده جهانی است و نباید معطل دو سه کشور باشیم.
– برای تولید ثروت در کشور باید یک برنامه جدی برای ارزآوری داشته باشیم. ارزآوری وقتی اتفاق می‌افتد که به همه دستگاه‌های دولتی ماموریت ارزآوری دهیم. همه وزارتخانه‌ها باید برای ارزآوری برنامه داشته باشند.
– در بخش‌های معدن، کشاورزی، نفت و گاز و برق می‌توانیم درآمد ارزی جهشی داشته باشیم. در این زمینه‌ها 2 برابر درآمد نفتی می‌توان درآمد داشت.
– باید برای همه دستگاه‌ها ماموریت ایجاد اشتغال داشته باشیم. بخش صنعت، کشاورزی، معدن و حتی علوم انسانی باید ماموریت ایجاد اشتغال داشته باشند، نه اینکه فقط کارمند اضافه کنیم. در بخش پتروپالایشگاه نفت، گاز، بهینه‌سازی مصرف انرژی، شیلات، کشاورزی، محصولات باغی زراعی و دامی می‌توان جهش در اشتغال داشت و در این زمینه برنامه داریم.
– مهم‌تر از کشف و استخراج معادن، ایجاد ارزش افزوده در داخل کشور است، زیرا یکی از مشکلات کشور ما خام‌فروشی مواد معدنی است. با ایجاد ارزش افزوده می‌توان ارزآوری داشت و اشتغال‌زایی کرد. معدن یکی از فرصت‌هایی است که می‌تواند موتور اقتصاد کشور را به راه بیندازد. معدن حتی می‌تواند بخشی از هزینه‌های اساسی کشور را تامین کند. باید به دنبال جهش کشور باشیم و معدن می‌تواند به این جهش کمک کند.
– از بسیاری شهرک‌های صنعتی بازدید کردم. همه اذعان دارند که یکی از مهم‌ترین موانع تولید، تامین مالی است. اگر ما روزانه 2هزار میلیارد تومان خلق پول می‌کنیم، چطور این افراد مشکل تامین مالی دارند؟ این پول‌ها به کجا می‌رود و به دست چه کسی می‌رسد؟
– عدم ثبات مقررات اقتصادی مربوط به صادرات هم یکی دیگر از مشکلات شهرک‌های صنعتی است. فعالان صنعتی می‌گویند ما را هم در جلسات مقررات‌گذاری شرکت دهید و حرف ما را هم بشنوید. همه می‌گویند ما باید ده‌ها مجوز از ده‌ها سازمان و دستگاه بگیریم تا کار را انجام دهند. باید از ظرفیت دولت الکترونیک استفاده و این موضوع را حل کنند.
– سال اول ۱۰۰ هزار، سال دوم ۱۲۶ هزار و سال چهارم ۲۵۳ هزار شغل ایجاد می‌کنیم.
محسن رضایی: ایجاد کسب و کارهای خانگی
– برای اداره اقتصاد کشور برنامه جدیدی دارم به همین دلیل با محاسبات دقیق یارانه ۴۵۰ هزار تومانی را پیشنهاد دادم. این یارانه ۴۵۰ هزار تومانی را برای ۴۰ میلیون نفر تضمین می‌کنم.
– مسئله کسب و کارهای خانگی و خانه‌سازی را در دستور کار قرار می‌دهم.
– متوسط رشد اقتصادی در این دولت صفر بوده، تورم ۲۴ درصد و رشد سرمایه، منهای 5 درصد بوده است. رشد استهلاک از سرمایه‌گذاری پیشی گرفته و اقتصاد در دهه‌ای که من آن را دهه فرصت‌های از دست رفته می‌نامم، عقب آمده و کوچک شده است.
– تامین یک میلیون مسکن را در قالب احیای بافت‌های فرسوده در دستور کار قرار می‌دهم. خسارت‌های بورس را جبران کرده و ایالت‌های اقتصادی را طبق قانون انجام می‌دهم.
– موضوع کشاورزی و کشاورزان را حل کرده و دست دلالان را قطع می‌کنم.
ابراهیم رئیسی: لزوم ایجاد جذابیت برای تولید مولد
– موانع تولید از مسائل مهمی است که امروز تولیدکنندگان با آن مواجهند و باید کاری کرد که تولیدکنندگانی که با اندیشه در تولید حضور یافتند و تولیدشان دچار مشکل شده، جذابیت برای تولید برایشان ایجاد کنیم و از سوی دیگر، از جذابیت امور اقتصادی غیرمولد بکاهیم.
– اینکه پول‌ها به طرف ارز و زمین و طلا و… برود، باید جاذبه‌اش از دست برود و جاذبه آن برای تولید ایجاد شود و این امر نیاز به ساز و کار دارد. باید ساز و کارهایی مثل ایجاد مالیات و کاستن از مالیاتی را که تولیدکنندگان دارند، فراهم کنیم و ۲۵ درصد مالیات برای تولید داشتیم که باید با شیب پایین‌تر آن‌را ملایم کنیم و به ۱۰ درصد کاهش دهیم. باید برای تولید در عمل کاری کنیم که مشکلی نداشته باشد و قاچاق از بین برود. باید نقدینگی به طرف تولید برود. برخی مجوزها برای تولید تبدیل به مانع شده است. باید صدور مجوزها پسینی شود و تسهیل کند.
– یکی از مشکلات جدی کشور مساله زمین‌خواری است و زمین به جای کشاورزی و سکونت تبدیل به سرمایه و ابزار سوداگری شده است. سازوکارهای زمین‌خواری باید در دولت اصلاح شود. قوه قضائیه فقط می‌تواند با خروجی‌ها برخورد کند. ما شورای حفظ حقوق بیت‌المال را ایجاد کردیم که از زمین‌خواری پیشگیری می‌کند. ما باید سند عادی را به سند رسمی تبدیل کنیم و با مجلس آن را دنبال کردیم و در گیر و دار مسائل اداری است. مساله حدنگار و کاداستر مهم است و کشور ما در این زمینه عقب است و انشاءالله تا آخر سال ۱۴۰۰ کاداستر به سرانجام می‌رسد.
– مردم و تشکل‌ها باید در جلوگیری از تغییر کاربری‌ها فعال شوند و اجازه این کار را ندهند. با پیگیری‌های دستگاه قضایی زمین‌خواری کاهش جدی در کشور پیدا کرده است.
– باید به سمت ارز تک‌نرخی رفت و باید ارز صادراتی را مدیریت کرد.
علیرضا زاکانی: لزوم اصلاح درآمدهای مالیاتی
-تمرکز و اولویت بنده جهش تولید و تمرکززدایی در حوزه مدیریت است. مبارزه با فساد اقتصادی، دیوان‌سالاری و همچنین رشد اقتصادی و توزیع مناسب ثروت را دنبال می‌کنم. موانع را از پیش پای تولید با مقررات‌زدایی و تسهیل در صدور مجوزها برمی‌دارم، اکنون ۸۰ درصد مجوزها با رانت توزیع می‌شود.
– اساس تولید در دولت بنده بر پایه ۹ پیشران اقتصادی اعم از نفت، گاز، پتروشیمی و توجه به زیرساخت‌هاست. باید با سرمایه‌گذاری درست این موارد را به نفع مردم سوق داد و ثروت را به درستی توزیع کرد.
– راهی جز جهش تولید و بهره‌مندی از ظرفیت‌های کشور و خلق و توزیع ثروت وجود ندارد. برای این کار باید به سمت گرفتن درست مالیات، توجه به تولید و استفاده از ظرفیت‌های کشور رفت. در حال حاضر ۳۲۰ هزار میلیارد تومان معوقه مالیاتی، ۲۰۰ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی و ۲۰۰ هزار میلیارد تومان معافیت مالیاتی وجود دارد. باید مالیات را اصلاح کنیم. نباید دولت دست در جیب مردم کند. دولت باید با اقتصاد سالم مسیر را دنبال کند.
– ما برنامه چندجانبه‌ای داریم. برنامه تک‌بعدی اقتصادی فایده‌ای ندارد. برنامه ما اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، مدیریتی، سیاسی و امنیتی و سیاست خارجی است. امروز ۷۰ درصد اقتصاد جهان دانش‌بنیان و وابسته به مدارس و دانشگاه است. ما برای همه این‌ها بسته جامعی آماده کردیم که در راس آن مبارزه با مفاسد اقتصادی و مفاسد اداری و بروکراسی است.
– درحال حاضر ۹۰ درصد بودجه در مرکز استان تصمیم‌گیری می‌شود که باید با اصلاحات اعمال شده، شهرستان‌ها محور قرار گرفته و از ظرفیت نخبگان در شهرستان‌ها استفاده شود. با این برنامه ۴۵۰ نقطه کشور با یکدیگر مسابقه می‌دهند و این مبتنی بر ۹ پیشران در حوزه‌هایی همچون جهش تولید و توجه به بنگاه‌های خرد، کوچک و میانی است.
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی: تورم، ام‌المصائب اقتصادی
– اگر ما بتوانیم تورم را در جامعه به عنوان ام‌المصائب کنترل کنیم، می‌توانیم ارزش پول ملی را حفظ کنیم.
– ما بسته مفصلی را در دولت «سلام» شامل ۲۱۳ پروژه تعریف کردیم که بیش از ۵۰ پروژه آن به کنترل تورم برمی‌گردد و در آن اصلاحات ساختاری بانک‌ها و بودجه نیز پیش‌بینی شده است.
– بخش عمده کسری بودجه کشور با خلق تورم در حال تأمین است. تورم یک مالیات دائمی از سمت مردم پابرهنه به سمت دولت و طبقه مرفه است که در۶۰ سال گذشته ادامه داشته است.
– ما به دنبال گسترش تولید، تقویت تولید، هدایت نقدینگی به سمت تولید و کنترل قیمت در بازار هستیم.
– نقدینگی ایجاد شده در 8 سال گذشته متوسط سرانه هر نفر ۴۰۰ میلیون تومان بوده است. اکنون بزرگترین رانت وام بانکی است، چرا که نرخ سود تسهیلات زیر نرخ تورم است و تورم این انگیزه را می‌دهد که وام بانکی را پس ندهند. علاوه بر این ۶۵ درصد منابع بانکی به یک دهک اول و ۹۵ درصد به نیمی از جمعیت داده شده است. همچنین ۷۰ درصد منابع بانکی به تهران و ۲۰ درصد به ۲۵ استان کشور داده شده است
– اگر ما می خواهیم مشکلات اقتصادی حل شود، باید به دنبال اصلاح ساختار برویم.
-یکی از مسائل اصلی تورم و گرانی است. ما طراحی کردیم که در 4 سال تورم به زیر ۵ درصد برسد. همچنین طراحی کردیم که مسئله اشتغال و ازدواج جوانان حل شود.
– در حال حاضر 7 نزدیک به 7 میلیون نفر بیکار و یا با شغل ناقص داریم. برنامه ما این است که طی 3 سال اول ۴.۵ تا ۵ میلیون نفر از این افراد در مشاغلی اشتغال پیدا کنند که حداقل معیشت را داشته باشند.
– بورس یک مسئله حاد و یک مسئله ساختاری و مزمن دارد که بخش ساختاری آن در مجلس در حال اصلاح است و بخش حاد آن با 3 دستورالعمل در سه چهار روز اول دولت پیش‌بینی شده که به سمت بهبود بازار سرمایه برویم.
– برای هزینه خانوار شامل خوراک، ریزمغزیها، انواع پروتئینها و کالریها پیش‌بینی‌هایی کردیم و بستههای ۳۰۰ هزار تومانی در نظر گرفتهایم. همچنین برای هزینه حمل و نقل، بهداشت و درمان و مسکن نیز پروژه طراحی کردهایم.
– واردات همیشه باید کمتر از صادرات باشد و اقتصاد کشور باید صادرات محور باشد، ضمن اینکه تولید و اشتغال داخلی هم دچار مشکل نشود.
-به گونه‌ای طراحی کردیم که تولید، ارزش را در کشور به مدیران زنجیره تأمین بسپارد و آنها باید در مقابل اختیاراتی که دارند پاسخگو باشند. در حال حاضر مجوزهایی برای واردات تولید صادر شده، ولی صاحب مجوز بخشی از قاچاق را انجام می‌دهد که نمونه آن، سیگار است.
– در حال حاضر نسبت روستانشینان به شهرنشینان ۲۰ به ۸۰ شده است که عمدترین دلیل آن بازتوزیع نامناسب منابع است.
– ایران بیشترین درآمد مالیات بر تولید را در بین دیگر کشورهای دنیا دارد. در بحث سپرده‌های بانکی هم دهک اول بیشترین سپرده را دارد و میزان سپرده دهک‌های پایین تقریبا صفر است. اگر جوانان روستایی علاقه به ماندن در روستا ندارند، به این دلیل است که درآمد کافی و رفاه لازم را ندارند. ما باید شیفت‌بندی را به گونه‌ای انجام دهیم که منابع بانکی به آن سمت سوق پیدا کند، مالیات کمتر شود، اشتغال مولد وجود داشته باشد و اختیارات داده شود که فرماندار مدیریت کند و مردم محل هم بر آن نظارت کنند.
– اقتصاد رانتی غارتی ایجاد شده و طبقه مرفه به وجود آمده که در کنار منافع دولت قرار گرفته است. در حالی که اگر بخواهیم منابع کشور را بین مردم تقسیم کنیم به هر کدام ماهی 3 میلیون تومان می‌رسد.
محسن مهرعلیزاده: اهمیت تامین امنیت سرمایه‌گذار
– امروز نزدیک به 50 درصد مردم زیر خط فرق زندگی می‌کنند و ۷ میلیون سرپرست خانوار درآمد ثابت ندارند و در تامین زندگی به کمک‌های معیشتی نیازمندند.
– امروز بیش از ۷۰ درصد ظرفیت‌های تولید در کشور معطلند. یکی از مشکلاتی که طی ۴۲ سال گذشته مواجه بودیم این بود که هیچ وقت الگوی صحیح علمی تجربه شده توسعه به‌ویژه توسعه اقتصادی حاکم نبوده است. هر دولت، وزیر و هر جمع اقتصادی، برخی اقدامات انجام دادند، یکی به نئولیبرالیسم و دیگری به سوسیالیسم اعتقاد داشت و ملغمه‌ای از کارها انجام شد.
-در الگویی که من طراحی کرده‌ام، مانع‌زدایی از تولید، معافیت‌های مالیاتی بر تولید و هدایت نقدینگی به تولید را به عنوان یک اصل گذاشتیم و همچنین ایجاد کار و گردشگری محیط زیست را به شدت مورد تاکید قرار داده‌ایم. افزایش تولید و درآمد سرانه و جلوگیری از فرار مالیاتی از دیگر بخش‌های برنامه من است.
– معتقدم باید با مدیریت منطقی، برنامه‌محور و عمل‌گرایانه بر اساس علم روز دنیا، اقتصادمحوری، تولیدگرایی و کارآفرینی، سیاست‌های رفاهی مناسبی را ترتیب دهیم که نام این مجموعه را «دولت زندگی» گذاشته‌ام.
-انجام طرح‌های بزرگ اقتصادی نیاز به سرمایه اعم از داخلی و خارجی دارد. در داخل وضعیت مشخص است و هر سال با کسری بودجه مواجهیم و امسال نیز با همین وضعیت مواجهیم و در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد بودجه صرف مسائل کاری و عملا کمتر از ۱۰ درصد بودجه صرف امور عمرانی می‌شود.
– دولت نباید سرمایه‌گذاری کند بلکه باید راه را برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی باز کند. برای واردات پول به داخل کشور باید راه‌های خاصی را باز کنیم. اولین کاری که باید انجام دهیم، تامین امنیت سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذار باید اطمینان پیدا کند که امنیت دارد و مزاحم ندارد چراکه سرمایه، فرّار است.
– ما در منطقه‌ای قرار داریم که سطح دانش علمی، فنی، کارخانه، صنعت و تجربیات صنعتی ما در مقایسه با اغلب کشورهای همسایه بالاتر است و باید روی بازار ۵۰۰ میلیون نفر در منطقه حساب باز کنیم نه روی بازار ۸۰ میلیونی ایران.
عبدالناصر همتی: دولت به زیرساخت‌ها وارد شود، نه قیمت‌گذاری
– با عدم پذیرش FATF در مجمع تشخیص مصلحت، پدر اقتصاد کشور درآمد. جای تعجب دارد که رهبری اعلام ارجاع موضوع FATF را به مجمع تشخیص مطرح کردند، اما بازهم در این زمینه شاهد عدم تصویب این لایحه بودیم.
– بحث اساسی من تغییر حکمرانی اقتصادی است. ما سال‌ها کشور را دست سیاستمداران سپردیم، یک بار هم کشور را به اقتصاددان بسپاریم و سیاست تحت نظر اقتصاد باشد. ما فرصت زیادی نداریم و باید به سرعت اصلاحات اقتصادی را انجام دهیم.
– موافق قیمت دستوری نیستم. معتقدم دولت نباید وارد این موارد جزئی مثل قیمت‌گذاری برای هرچیزی شود. دولت باید به زیرساخت‌ها وارد شود. قیمت مشکلش در نقدینگی است ما باید نقدینگی را حل کنیم.
– من از استقلال بانک مرکزی به شدت حمایت می‌کنم. مشکل ما مربوط به ساختار بودجه است که هرروز بر آن می‌دمند و هزینه‌ها را بالا می‌برند و این می‌آید در بانک مرکزی تبدیل به پایه پولی و نقدینگی می‌شود.
– قیمت‌گذاری در دنیا شکست خورده است. اینکه می‌گویند با گران‌فروشی و گرانی می‌خواهیم مبارزه کنیم با چنین چیزی که نمی‌شود مبارزه کرد! این امر نتیجه تورم است. وقتی در بازاری قیمت بالا می‌رود این به همه بازارها کشیده می‌شود. راه‌حل این امر کنترل نقدینگی و خنثی‌سازی پایه پولی تزریق شده به جامعه از طرف دولت است که یکی از راه‌های اصلی آن همین ارزها بود که مسدود شده است و مدت‌ها برای بانک مرکزی ارز تازه‌ای نیامده است.
– بخش کشاورزی ۷۵ درصد آب را در کشور مصرف می‌کند. باید اقدامات جدی از نظر نوع کشت و آبیاری انجام دهیم. از سویی قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی هم اهمیت دارد. خرید تضمینی ما خرید تضمین قیمت بوده است که مثلا گندم 5 هزار تومان خریداری شده در حالی که باید تضمین خرید به قیمت روز باشد. مساله دیگر انتقال محصولات کشاورزی به بازار مصرف است که در شب عید دیدیم که چه مشکلاتی به وجود آمد. برای حل این مشکل باید انبارهایی درست کنیم و محصولات از طریق بورس کالا به فروش برسد تا تولیدکننده مجبور نباشد محصولات خود را با قیمت پایین پیش‌فروش کند. استان‌هایی که در حوزه کشاورزی فعال هستند را نیز نتوانستیم صنعتی کنیم.