محمدمهدی مومن‌زاده-دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران
شرکت‌ها اغلب به دنبال متداول‌ترین شیوه تأمین منابع مالی در کشور، یعنی افزایش سرمایه هستند. اگرچه از نظر ادبیات مالی، این تأمین مالی گران‌تر از سایر شیوه‌هاست، اما به دلیل عدم پیچیدگی در اجرا و دسترسی ساده‌تر، به سایر شیوه‌های تأمین مالی ترجیح داده می‌شود.
در برخی موارد به دلیل مسائل درون سازمانی و برون‌سازمانی، نظم جریانات نقدی فعلی و آتی شرکت، دستخوش تغییر شده و افزایش سرمایه برای رفع این چالش انجام می‌شود.
بی‌توجهی به مسائل مالی در اداره شرکت‌ها، ضعف مدیریت، نبود سود باکیفیت، تخصیص نامناسب منابع مالی در شرکت‌ها و تغییرات متغیرهای اقتصادی از جمله نرخ ارز از دلایل تأثیرگذار بر انضباط مالی شرکت‌هاست که در نهایت می‌تواند محرک مهمی برای تصمیم‌گیری در زمینه افزایش سرمایه محسوب شود.
افزایش سرمایه یکی از روش‌های مهم و سنتی تأمین مالی شرکت‌ها به حساب می‌آید که رویه‌های انجام آن، در طول ۵۰ سال گذشته تغییر چندانی نداشته است. تغییر در رویه‌های فعلی افزایش سرمایه می‌تواند در راستای اهدافی چون اجرای طرح‌های توسعه، اصلاح ساختار مالی، تامین سرمایه در گردش و مشارکت در افزایش سرمایه شرکت‌های سرمایه‌پذیر به شرکت‌ها کمک کند.
بنگاه‌های ایرانی با کمبود نقدینگی روبه‌رو هستند و بررسی اطلاعات مالی سال جاری شرکت‌ها نشان می‌دهد در کنار افزایش میزان سود در نیمه اول سال ۱۴۰۰ تداوم روند کاهشی نسبت تقسیم سود نیز اتفاق مهم دیگری بوده که رخ داده است. نسبت تقسیم سود در نیمه اول سال ۱۴۰۰ تنها معادل ۵۲ درصد بوده که کمترین میزان طی سال‌های اخیر است و به این ترتیب، شرکت‌ها اقدام به نگهداری و عدم توزیع حدود ۱۹۸ هزار میلیارد تومان از سود خود کرده‌اند. این موضوع به معنای دسترسی شرکت‌ها به حجم قابل ملاحظه‌ای از منابع ارزان قیمت است. اما شرکت ها به دلیل پیش‌بینی مسائل مالی و نقدینگی، نسبت تقسیم سود را برای اجرای طرح‌ها و تأمین سرمایه در گردش کاهش داده‌اند. به عنوان مثال در سال ۱۳۹۹ شرکت‌ها تنها حدود ۹۰ هزار میلیارد تومان از سود خود را نزد خود نگه داشته بودند. این موضوعات نشان می‌دهد که ارائه راهکارهایی برای تأمین منابع مالی بنگاه‌ها، یکی از مسائل مهم و ضروری در بازار سرمایه است.
روش‌های فعلی افزایش سرمایه در بازار سرمایه نیاز به آسیب‌شناسی دارد تا به صورت کارا و مؤثر بتوانند منابع مالی را به بنگاه هدایت کنند. در چند دهه گذشته، روش‌های جایگزینی برای تامین مالی پدید آمده است که به شرکت‌های سهامی عام کمک می‌کند با سرعت بیشتری افزایش سرمایه بدهند و نسبت به تامین منابع مالی اقدام کنند.
یکی از این روش‌ها افزایش سرمایه از طریق «عرضه عمومی در بازار» یا «عرضه سهام به قیمت بازار» است. این روش در دهه ۱۹۸۰و توسط شرکت‌های خدمات آب و برق پدید آمد که به‌دنبال روشی مستمر برای افزایش سرمایه بودند. از آن زمان تاکنون، شرکت‌ها در طیف وسیع‌تری از صنایع و با سرمایه‌های بزرگ و کوچک از این روش افزایش سرمایه استفاده کرده‌اند.
در ریزش بازار سال ۲۰۰۸ تعداد شرکت‌هایی که در پی تأمین مالی از طریق ATM ها بودند، به‌شکل خیره‌کننده‌ای افزایش یافت. همچنین شرایط فعلی جهان و بیماری کووید 19 سبب شده شرکت‌هایی که به دلیل محدودیت‌های نقدینگی و سرمایه مجبور به جذب سرمایه بیشتر شده‌اند، برای اجرای برنامه‌های خود از روش افزایش سرمایه عرضه سهام به قیمت بازار استفاده کنند.
در روش «افزایش سرمایه به روش عرضه سهام به قیمت بازار» شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، سهام منتشره جدید را به‌تدریج از طریق یک نماینده فروش (مثل کارگزارن، بازارگردانان و شرکت‌های تأمین سرمایه) و به قیمت بازار به معامله‌گران موجود می‌فروشند. برخلاف عرضه سهام در روشی مثل افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام با سلب حق تقدم- که تعداد ثابتی سهم به یک‌باره و با قیمتی ثابت فروخته می‌شود- سهام در عرضه ATM به‌تدریج و با قیمت‌های حاکم در بازار (قیمت متغیر) به فروش می‌رسد و به عبارتی، «فروش در خلال بازار» انجام می‌شود.
این روش یکی از کارآمدترین روش‌های جذب سرمایه برای شرکت‌های سهامی عام محسوب می‌شود. هریک از شرکت‌های سهامی عام که شرایط لازم را برای فروش سهام داشته باشند، می‌توانند سهام جدید خود را در دوره زمانی مشخص و به واسطه نماینده فروش در بازارهای معاملاتی بورس و فرابورس به فروش برسانند و نسبت به تأمین منابع مالی در طی یک مدت زمانی مشخص اقدام کنند.
افزایش سرمایه به روش عرضه سهام به قیمت بازار با درصدهای پایین و حداکثر تا ۳ درصد ارزش بازار شرکت‌ها پیشنهاد می‌شود. به عنوان نمونه برای تأمین مالی یک شرکت بورسی یا فرابورسی، مثل یک شرکت فولادی، پتروشیمی یا پالایشگاهی، حداکثر به اندازه ۳ درصد ارزش بازار شرکت، نسبت به انتشار سهام به قیمت بازار و در طول یک دوره مشخص اقدام شود. این ۳ درصد ارزش بازار شرکت‌ها رقم قابل توجهی است و منابع چشمگیری را به شرکت‌ها تزریق می‌کند.
تامین سرمایه به روش عرضه سهام به قیمت بازار، یکی از بهترین راه‌های استفاده از بازار ثانویه برای انتقال منابع به بازار اولیه است و نقدشوندگی، حجم معاملات و عملکرد سهام در بازار ثانویه در موفقیت ناشران برای استفاده از این نوع افزایش سرمایه اثر مهمی دارد.
با استفاده از این روش می‌توان با جذب منابع مالی، وجوه را به سمت تولید، اصلاح ساختار مالی و اجرای طرح‌های توسعه هدایت کرد. همچنین در این روش ناشران می‌توانند به سرعت سرمایه مورد نیاز خود را با فروش سهام جدیدالانتشار از طریق جریان معاملاتی طبیعی بازار جذب کنند. به عبارتی سهام را می‌توانند بدون تأثیر چشمگیر بر قیمت سهم در بازار به صورت «قطره‌چکانی» عرضه کنند.